Bir çocuk öfkelendiğinde, çoğu zaman çevresinden tepki değil, anlayış bekler. Ancak bu öfke davranışı bağırmak, vurmak, eşyalara zarar vermek gibi biçimlerde dışa vurulduğunda ebeveynler ne yapacaklarını bilemeyebilir. Oysa öfke, bastırılması değil, anlaşılması gereken bir sinyaldir. Peki, çocuklar neden öfke problemi yaşar?
Sınırların Yetersizliği
Çocuklar, özellikle 2 yaşından itibaren, dış dünyayı keşfederken aynı zamanda iç dünyalarını da yapılandırmaya başlarlar. Bu süreçte en çok ihtiyaç duydukları şeylerden biri de sağlıklı sınırlardır. Sınırlarla karşılaşmayan, her isteği koşulsuz yerine getirilen çocuklar, “hayır” cevabına hazırlıksız yakalanır. Bu da öfkeyi bir hak arama biçimine dönüştürür. Öfke, istediklerini elde etmek için kullandıkları bir araç haline gelebilir. Ne yazık ki, birçok ebeveyn bu öfke karşısında çaresiz hissedip "yeter ki sakinleşsin" diyerek istenilen şeyi verir. Bu da çocuğun öfkeyle sonuç alabildiğini öğrenmesine neden olur.
Karşılanmayan Bedensel ve Psikolojik İhtiyaçlar
Öfke çoğu zaman, karşılanmamış ihtiyaçların görünür halidir. Yeterince uyumamış, aç ya da susamış bir çocuğun sabır eşiği düşer ve bu da agresif davranışlarla kendini gösterebilir. Ancak sadece bedensel değil, psikolojik ihtiyaçların da karşılanmaması benzer bir etki yaratır. Sevgi, ilgi, güven, takdir gibi temel duygusal ihtiyaçları yeterince karşılanmayan çocuklar, bu boşluğu öfkeyle doldurmaya çalışabilir.
Travmatik Yaşantılar
Travmalar çocuklarda her zaman sessizce yaşanmaz. Bazen kendini bağırarak, eşyaları kırarak ya da arkadaşlarına zarar vererek de gösterebilir. Doğal afetler, bir sevilenin kaybı, boşanma gibi sarsıcı olaylar çocuğun iç dengesini bozabilir. Bu gibi durumlarda öfke, çocuğun kendini korumaya çalıştığı bir kalkan halini alır. Travmanın verdiği kaygı, çaresizlik ve kontrolsüzlük duyguları çocukta öfkenin oluşumuna zemin hazırlayabilir.
Dürtüsellik
Bazı çocuklar doğuştan daha dürtüseldir. Bu çocuklar duygularını ifade ederken araya bir filtre koymakta zorlanırlar. Sabırsız, aceleci, yenilgiye tahammülsüz ve ısrarcı yapıları, duygularını yoğun yaşayıp hızla dışa vurmalarına neden olur. Bu çocuklarda öfke, patlama şeklinde ve çoğu zaman ani şekilde ortaya çıkabilir.
Mutsuzluğun Dışavurumu Olarak Öfke
Öfke çoğu zaman bir ikincil duygudur. Asıl kökünde mutsuzluk, kırgınlık, yalnızlık gibi duygular yatabilir. Özellikle evde yaşanan gerilimler, okuldaki zorlanmalar veya sosyal çevredeki dışlanmalar çocukları mutsuz eder. Her çocuk mutsuzluğu farklı yaşar: Bazıları içine kapanırken, bazıları öfke gösterir. Tahammül eşiği düşer, en küçük tetikleyici bile büyük tepkilere yol açabilir.
Ne Zaman Bir Uzmandan Destek Alınmalı?
Çocuklarda öfke, gelişim sürecinin bir parçası olarak zaman zaman görülse de, bazı durumlarda bu duygunun altında daha derin sorunlar yatıyor olabilir. Ebeveyn olarak neyin doğal bir süreç, neyin profesyonel destek gerektiren bir durum olduğunu ayırt etmek her zaman kolay değildir. Ancak bazı işaretler, bir uzmandan yardım almanın çocuğun gelişimi için faydalı olacağını gösterebilir:
· Öfke nöbetleri çok sık yaşanıyorsa (neredeyse her gün veya günde birkaç kez gibi)
· Öfke, çocuğun kendisine ya da başkalarına zarar vermesine neden oluyorsa
· Aile içi iletişim büyük ölçüde zarar görmeye başladıysa
· Okulda, arkadaş çevresinde veya sosyal ortamlarda uyum problemleri görülüyorsa
· Ebeveynler çocuğun tepkilerini yönetmekte zorlanıyor, kendilerini çaresiz hissediyorsa profesyonel desteğe başvurulmalıdır.
