Psikoteknik, özellikle ticari araç sürücülerinin dikkat, algı, refleks, muhakeme gibi zihinsel ve psikomotor yeteneklerinin ölçülmesini sağlayan bilimsel bir test sistemidir. Trafik güvenliğini artırmayı hedefleyen bu sistem, sürücülerin hem bireysel hem de toplumsal sorumluluklarını yerine getirip getiremeyeceklerini tespit etmeye yarar.
Günümüzde kara yolu taşımacılığında çalışan binlerce sürücü bulunmakta ve bu kişilerin tümü trafikte güvenliği sağlamakla yükümlüdür. Bu nedenle, sürücülerin yalnızca fiziksel yeterlilikleri değil, aynı zamanda zihinsel ve psikolojik uygunlukları da kontrol altına alınmalıdır. İşte bu noktada psikoteknik değerlendirme süreci devreye girer. Bilgisayar destekli testler ve uzman psikologlar eşliğinde yapılan bu ölçümler sonucunda sürücünün mesleki uygunluğu hakkında karar verilir.
Testler sırasında sürücünün el-göz koordinasyonu, dikkat süresi, karar verme yetisi, tepki süresi, stresle başa çıkma kapasitesi gibi pek çok parametre değerlendirilir. Bu testler yaklaşık 1 saat sürer ve sonucunda uzman psikolog tarafından bir rapor hazırlanır. Bu raporun olumlu olması halinde kişiye psikoteknik belgesi verilir. Belge 5 yıl boyunca geçerlidir.
Psikoteknik testlerinin amacı yalnızca sürücüyü değerlendirmek değil, aynı zamanda toplu taşıma ve yük taşımacılığında yaşanabilecek kazaları önlemeye katkıda bulunmaktır. Bu nedenle Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından belirli aralıklarla bu testlerin tekrarlanması zorunlu tutulur. Ayrıca ehliyetine alkol ya da ceza puanı nedeniyle el konulan kişiler de psikoteknik raporu almakla yükümlüdür.
Toplumda sıkça “psikolojik test mi yapılıyor?” sorusu sorulsa da psikoteknik, klasik psikoloji testlerinden farklıdır. Bu sistem bilimsel verilerle çalışır ve yalnızca sürüşe özel refleksleri değil, karar anındaki davranışları da ölçer. Dolayısıyla alınan sonuçlar sürücünün trafikteki davranışlarını önceden tahmin etmede oldukça etkilidir.
Özellikle şehir içi taşımacılık yapan taksi, minibüs, otobüs gibi toplu taşıma araçlarının sürücüleri için psikoteknik belgesi, hem iş başvurularında hem de yasal prosedürlerde istenen bir kriterdir. Belgeye sahip olmak, sürücünün yasal olarak taşımacılık yapabileceğini gösterdiği gibi aynı zamanda profesyonelliğinin de göstergesidir.
Trafik güvenliği yalnızca yol işaretleriyle sağlanmaz. Direksiyon başındaki bireyin bilinçli, dikkatli ve karar verme yetisi gelişmiş olması gerekir. Bu nedenle psikoteknik sisteminin önemi her geçen yıl daha çok vurgulanmaktadır. Hem bireysel sürücüler hem de firmalar, bu testi düzenli şekilde yaptırmalı ve geçerliliği dolan belgeleri yenilemelidir.
Kısacası, psikoteknik yalnızca bir formalite değil, trafikte can ve mal güvenliğinin temel taşlarından biridir.
